Maarssen augustus 2004 | Vrijdagavond
Inleiding [download]
Toen ik dertig jaar geleden begon met meditatieles te geven, heb ik op allerlei dingen gelet en adviezen gegeven, hoe je moest zitten, hoe de adem moest gaan, of je met gesloten ogen zou kijken of met open ogen. Maar ik heb gemerkt dat dat eigenlijk niet nodig is als je werkelijk wilt ontdekken wie je bent, buiten de mens die je kent. Dan ontdek je vanzelf welke adem bij je past en welke houding, en hoe je het beste geconcentreerd kunt zijn.
Dus het hangt eigenlijk maar van één ding af, en dat is: wil je werkelijk ontdekken wie je bent. Want dan ontdek je al die zaken in jezelf en dan zijn ze bovendien ook je eigendom. Vóór die tijd zijn ze een aanwijzing van een meester of van een leraar of van een boek of van een vriend. Maar dan is het nog van buiten. En het gaat erom dat je van binnenuit ontdekt wie je bent.
Je kent natuurlijk een heleboel van jezelf en je vindt een heleboel van jezelf. Je vindt dat je wel of niet geslaagd bent. Je vindt dat je wel of niet aan de verwachtingen voldoet die je jezelf stelt of die anderen je stellen. En al die tijd kun je niet echt ontdekken wie je bent.
Het is natuurlijk heel begrijpelijk dat je graag zekerheden wilt hebben, dat er iemand is die tegen je zegt: als je nou maar zo zit en dat doet, dan komt het wel goed…
Maar jammergenoeg is het niet zo. Het is jouw eigen reis, jouw eigen reis naar het geheim. Want je bent natuurlijk – behalve alles wat je van jezelf kent – ook een onbekende. En de vraag is dus: hoe ontdek je die onbekende.
Die ontdek je niet door allerlei geweldige dingen te doen, verre reizen te maken, maar die ontdek je door op je gewone leven – wat eigenlijk heel ongewoon is – in te gaan. Door alles wat je ontmoet met de vraag te ontmoeten: is dat echt zo, is die mens echt zo? Want zodra je een mens ontmoet, heb je een oordeel. Dat is gewoon zo. Je vindt hem aardig of niet aardig. Maar je weet nauwelijks waar dat oordeel vandaan komt. Je hebt een heleboel geleerd, je ouders hebben je wat geleerd, scholen hebben je wat geleerd, soms een universiteit, maar dat is allemaal kennis van buiten. En die moet je eigenlijk kwijtraken, zodat je kunt ontdekken wat er werkelijk plaatsheeft, hoe die mens werkelijk is
Daarvoor is het nodig dat je alles wat je weet en wat je in je leven ontdekt hebt, tussen haakjes zet. Dat is niet zo eenvoudig. Het is echt niet eenvoudig om dat tussen haakjes te zetten. Het betekent eigenlijk dat je nog niets moet weten, en dat is ons een grote puzzel, want we weten al zoveel. Zeker in deze tijd. We beschikken over zoveel technische hulpmiddelen, en de wetenschap vordert steeds. Maar alles wat de wetenschap ons vertelt is een beschrijving van het leven. Maar wat het leven is, weten we tot op de dag van vandaag niet. We weten wel of iets leeft en of iets dood is, en we weten de overgangen. En van het sterven weten we een heleboel wat er gebeurt. Maar dat is altijd een beschrijving van het leven. Wat het leven zelf is, weten we niet. We kunnen klonen, we kunnen genen verschuiven, maar dat is allemaal in het levende. We kunnen niet klonen als we niet een stukje leven hebben.
Zodra je dat beseft, kijk je anders tegen de dingen aan. En dat is een hele stap, dat is veel belangrijker dan alle aanwijzingen voor het zitten, voor de adem enzovoorts, enzovoorts. Dat er dus een vraag is in je leven, echt een vraag. Waarvan je weet – dat is ook belangrijk – dat je het antwoord niet van een ander kunt krijgen. Want dat is het antwoord van die ander, dat is niet jouw antwoord. Dat is natuurlijk een heel obstakel, want gewoon, in het leven, leren we van elkaar. En dat is ook gewoon een goed ding. De een ontdekt dit, de ander ontdekt dat, en daar kunnen we elkaar mee helpen.
Maar op dit allerbelangrijkste worden we alleen gelaten. Het is niet anders. Je kunt je adem, en wat die allemaal doet, niet ontdekken als je van te voren al weet: die adem is zus of zo, of: ik moet diep in mijn buik zijn. Dat is wel zo, maar hoe kom je diep in je buik, hoe kom je op je bekkenbodem. Je kunt jezelf geen bevel geven van: ‘nou, ik moet nu maar eens een beetje naar beneden toe’.
Het lichaam reageert wel op commando’s, maar niet echt. Je moet een vriend van je lichaam, van de adem, worden. Je moet eigenlijk vragen aan je adem: wil je mij meenemen naar beneden. Dat is een totaal andere benadering. Dat is essentieel, dat is fundamenteel, dat je die houding aanneemt. Dat je leert van je lichaam, want je lichaam is een schat van wijsheid. En die moet je ontdekken, stap voor stap.
Maar er is natuurlijk een vraag nu: waarvoor komen we bij elkaar, als het zo is dat ik het toch alleen moet ontdekken. We komen bij elkaar omdat we gelijkgericht bezig zijn, ieder op zijn wijze. Dat betekent dat we eerbied voor elkaar krijgen, dat we beseffen dat iedereen in de kring op zijn manier bezig is zichzelf te ontdekken. En dat is een energie die dan in de zaal is, zoals we bij elkaar zijn, die ieder van de deelnemers helpt nog beter naar zichzelf te luisteren. Dit is dus een kwestie van energie, van vrije energie, die het ons beter mogelijk maakt die sprong te wagen. Want het is een sprong – het is een sprong als je eigenlijk niets meer weet en de wereld opnieuw ontdekt.
En als zodanig is meditatie helemaal niet ‘enkelig’. Het is een poging om de wereld zoals die is te ontdekken, en te ontdekken wat onze plaats daarin is. En als je dat ontdekt, is dat natuurlijk een geweldige verantwoordelijkheid ook, want je beseft plotseling dat alles wat je doet betekenis heeft, ook al ziet niemand het. Het verandert iets aan de totale energie.
En dat is waar we zullen proberen in deze twee dagen, zaterdag en zondag, op in te gaan. En daarom – dat zei ik boven in het gasthuis in de ‘Doornburgh’ al – is het belangrijk dat als je iets niet snapt dat je vragen stelt. Want dan blijf je in het proces van ontdekken. En elke vraag is belangrijk. Als we van een ander een vraag horen waarvan we denken: nou ja, zeg kom, dat weten we nou wel, dan heb je niet goed geluisterd, want alles is belangrijk.
Nou, misschien kunnen we er nu al een beetje op ingaan als jullie vragen hebben.