De wortel van je werkelijkheid

Eefde december 1989 | Vrijdagavond

Inleiding
[download]

We willen proberen om de beweging van het bewustzijn voor onszelf helder te krijgen. Zoals wij leven, normaal, komt er van dat je bewust zijn van de beweging, die voortdurend in je plaatsheeft, heel weinig terecht. En dat komt omdat we vanaf onze geboorte af ons eraan gewend hebben om voortdurend bezig te zijn. Dat is geen natuurlijke toestand, maar voor ons is het nu langzamerhand wel een natuurlijke toestand. Een heel klein kind kan, als er geen ouder in de buurt is, echt heel stil zijn. Wij hebben dat allang verloren.

En om dat terug te kunnen vinden, moet je je eerst bewust worden van hoe je nu leeft. En dat betekent dat je dus gaat opmerken wat er allemaal in je gebeurt, zo door de dag heen. En dan weet ik heel goed dat wij hier in niet-normale omstandigheden zijn, we zijn hier gekomen om te mediteren. Maar juist daarom kunnen we hier misschien iets te weten komen over wat voortdúrend plaatsheeft.

Het begint al als je wakker wordt. Er is bijna geen mens die als hij wakker wordt, leeg blijft. We hebben onmiddellijk gedachten. En dat betekent dat we wat er plaatsheeft: we de atmosfeer van de kamer, de toestand van ons lichaam, niet beseffen kunnen. De dag begint al gevuld. En het vervelende is dat je niet tegen jezelf kunt zeggen: ja, ik wil de dag leeg beginnen… Probeer het maar en je zult zien: dat gaat niet. Je hebt onmiddellijk gedachten.
En juist bij deze hele eenvoudige dingen ligt de moeilijkheid. En als dan de dag een keer begonnen is – je bent iemand tegengekomen, je partner of een ander, en je hebt je gewassen en je hebt je aangekleed, dan neemt het alleen maar toe. En met dat onregelmatige, flakkerende apparaat ga je mediteren. Daar komt natuurlijk niets van terecht, dat is duidelijk… 

Dus daarom willen we proberen in deze vijf dagen – dat is maar heel weinig, vijf dagen is ongeveer een 70e van het jaar – een héél klein beetje besef te krijgen van hoe we met onszelf omgaan. Hoe we onszelf eigenlijk voortdurend voortjakkeren. En zo’n ontregeld instrument veroorzaakt natuurlijk ontregeling om zich heen. En dat doen we natuurlijk aan de lopende band, aan elkaar en aan onszelf. En dan is het eigenlijk nog bijzonder verheugend dat we zo weinig problemen hebben, gezien deze achtergrond.

En een van de meest kwalijke zaken is dat we erg veel praten. Maar dat hoeft niet met je mond te zijn, gewoon voor jezelf, in je hoofd. We praten honderd uit en we merken het niet.
Dat is wat de zenmeditatie voor veel mensen heel zwaar en heel moeilijk maakt, omdat, ja, je kunt natuurlijk wel op je kussentje zitten en dan praten in je hoofd, maar dat is wel heel vervelend. Nou is het gelukkig zo dat we niet allemaal perfect zitten direct, dus dan heb je nog een beetje pijn ergens, dus dan heb je iets om over te zeuren. Of je hebt een probleem, dan kun je daar over zeuren. Maar in beide gevallen kom je dus niet bij de wortel van je werkelijkheid. Die wortel van je werkelijkheid is dat je nooit stil bent, nooit leeg bent, altijd iets doet. En daar kun je allerlei namen aan geven, maar het feit is dat je niet in staat bent om niets te doen, om rustig alles wat in jezelf plaatsheeft en alles wat buiten jezelf plaatsheeft, zonder commentaar tot je toe te laten.
Dat is eigenlijk de meest natuurlijke staat die er is. Dat je zowel wat in jezelf gebeurt als wat buiten je gebeurt, rustig op je in laat werken en je niet bezorgd maakt – want dat is wat héél veel mensen doen – je niet bezorgd maakt of er wel een antwoord in jezelf zal zijn op dat wat er om je heen gebeurt, en in jezelf gebeurt.

We zijn zo geworden dat we aldoor antwoorden willen, dat het aldoor zinnig moet zijn, zowel buiten ons als binnen ons. En dat gaat uit van een misvatting, het gaat uit van de misvatting dat we antwoorden kúnnen krijgen. Antwoorden komen tot je, maar je kunt ze niet krijgen. Je kunt ze ook niet aan iemand vragen. Als de tijd rijp is, dan komt het. En daarvoor moet je eerst in staat zijn om te luisteren, in staat zijn om te kijken, en om te horen. Dat betekent weer dat je leeg en stil moet zijn. Want anders, als dat antwoord toevallig tot je komt, waar je niet om gevraagd hebt, dan kun je het niet horen als je niet stil bent.
Dat is voor ons een moeilijke zaak: te beseffen dat de wezenlijke dingen pas gehoord kunnen worden als je stil bent. 

En dat ‘zitten’ wat we doen, dat kan daarbij een hulp zijn. Je kunt dan gaan opmerken hoe onrustig je bent. En of je daar boos over bent of dat je daar geërgerd over bent, dat doet eigenlijk niet ter zake. Belangrijk is dat je op kunt merken dat je niet stil bent.
En in deze vijf dagen willen we dat proberen voor onszelf te beseffen. Als dat gebeurt, is dat een heel ding. Dus dat je af bent van de idee dat je van mij of van een ander hier een antwoord hier kunt krijgen. Dat je dat eens gewoon naast je neer legt. En dat je je alleen bezig houdt met wat er zo gebeurt, om je heen, in jezelf.
Als je dat probeert, zul je merken dat dat hard werken is. En meditatie is ook meestal hard werken. Het is in ieder geval niet wachten op een antwoord.

En zo moet je zien dat de paar kleine regelgevingen die ik daarnet genoemd hebt, een hulp daarbij kunnen zijn. Het is meer het scheppen van een mogelijkheid om om dat werk, wat je zelf te doen hebt, makkelijker tot stand te laten komen.
In deze vijf dagen kunnen we op die manier misschien iets ontdekken. En met het oog daarop heb ik nu ook ingesteld dat in een van de periodes wat we bewegingsoefeningen doen, die gaan onder de naam ‘Tai Chi’ – maar het is meer leren om in de beweging aandachtig te zijn en zo je eigen lichaamswerkelijkheid te vinden – dat we in een van die perioden, en ik denk dat het in de middag is, ieder van jullie voor een heel kort gesprek van vijf tot tien minuten bij me laat komen. En dat je dan opnieuw een kans krijgt om je alleen maar – en daar zal ik je dan bij proberen te helpen – bezig te houden met dat wat er echt op aan komt.

En nou denken de meesten: ja, maar ik ben anders dan een ander…
Dat is ook zo, natuurlijk ben je anders dan een ander. Maar op de hele essentiële punten zijn wij gelijk. En daar zijn universele problemen, die gelden voor ons allemaal. En die gelden ook voor andere landen en voor andere volken.
En in die korte gesprekken wil ik proberen om dat aan de orde te stellen. En dan is vijf minuten lang. Het is heel wel mogelijk dat er niks gebeurt in die vijf minuten, maar je krijgt telkens weer een kans. Ik zal denkelijk per dag zo’n veertien à vijftien mensen bij me hebben. Dus je kunt twee, drie keer, minstens een poging doen.
Dat is dus dan geen soort van psychoanalyse over jouw persoonlijke leven, maar uitsluitend dat wat er op aan komt in jezelf. Wat zo belangrijk is dat je het aan de orde wilde stellen als je wist dat je morgen doodging. Dat moet je maar bij je houden. We zullen proberen dat aan de orde te stellen dat zo essentieel is, dat je het aan de orde zou stellen als je wist dat je morgen doodging. Want als je dat niet doet, kom je toch in die eindeloze reeks van dingen waar je altijd mee bezig bent. En die hebben te maken met je toekomst en die hebben te maken met je verleden en die hebben te maken met je relatie, en noem het maar op.

Misschien dat we op die manier deze vijf dagen echt nuttig kunnen maken – voor je leven nuttig. Niet voor je problemen, maar voor nog belangrijker in jezelf. En dat hoeven dus helemaal geen prettige vijf dagen te zijn. Dat hoeft helemaal niet. Als ze maar iets doen.

En voor die gesprekken zal ik elke ochtend een lijstje aan de deur hangen. En je zult uit de bewegingsles door Danny, die zich daartoe bereid verklaard heeft, gehaald worden. Dus je hoeft je helemaal geen zorgen te maken hoe je er komt.
En dan zullen we kijken dat er met dat huiswerk, iets wat ik dan jullie opgeef, om echt iets te doen in deze vijf dagen. Dat hangt natuurlijk van jezelf af, want wat ik ook doe, al was ik de meest ideale leraar, er gebeurt niets als je niet zelf bereid bent iets te doen.
Dat klinkt niet aardig, maar het is gewoon de werkelijkheid: ik kan maar heel weinig doen. En dat kleine beetje wat ik doen kan, wil ik proberen te doen.
Ik hoop dan op die manier dat het echt vijf intense dagen worden.

Dan wou ik nu nog twintig minuutjes zitten.


naar boven