Brief aan de kloosterlingen
‘Zen at War’
Amsterdam 15 september 2001
Brief aan kloosterlingen Emmaüs Priorij.
Beste Kloosterlingen,
Toen ik bijna 35 jaar geleden mijn eerste meditatielessen op de priorij gaf op uitnodiging van Zr. Willibrord, was het voornaamste gebod van Zen mijn uitgangspunt. Dat uitgangspunt luidde: geloof en vertrouw, in aandachtige inkeer, alleen je eigen ervaring, hoe die ook moge zijn.
Dat gebod heb ik tot op de dag van vandaag gevolgd. Inmiddels is mij duidelijk geworden dat gezag en organisatie-structuren onvermijdelijk zijn, maar dat ze het ontdekken van het ‘allerlaatste’ nooit mogen overschaduwen.
Toen ik drie jaar geleden in het boek ‘Zen at War’ las wat de rol van de Zen monniken en meesters in de tweede WO is geweest – geschreven door een Zen priester die de moed had dit alles uit de doeken te doen, na grondige studie van de feiten – was ik geschokt maar niet verbaasd.
Immers, zodra gezag en gehoorzaamheid boven het onderzoek van je innerlijk geplaatst worden, kun je niet meer zien of vernemen wat plaats heeft én wat je eigen verantwoordelijkheid daarin is (in Japan was de keizer het hoogste gezag).
Wat ik mijn leerlingen probeer duidelijk te maken is, dat er een verband bestaat tussen wat er in de wereld gebeurt en de wijze waarop je zelf leeft.
Dat is een moeizaam proces van haast eindeloos vallen en opstaan, omdat je altijd weer geneigd bent te denken dat je het weet hoe het moet, terwijl de wereld onophoudelijk verandert vanuit het ondoorgrondelijke dat we in de Christelijke wereld God noemen.
De grote mystici, Theresa van Avila en Johannes van het Kruis, verklaarden aan het eind van hun leven dat geen enkel idee, beeld of gedachte in staat was die ondoorgrondelijke werkelijkheid weer te geven.
Dat heeft diepe indruk op me gemaakt.
Ernaar te leven vraagt eerbiedige aandacht voor alles en iedereen.
Dat je daarin vaak faalt hoort erbij, heb ik gemerkt.
Zolang je niet zelf ontdekt dat je vaak achteloos aan de ander voorbij gaat, blijf je gevangen in meningen en geloofsopvattingen.
De zelfmoordcommando's van zen monniken in de tweede wereldoorlog, de kruisvaarders in de middeleeuwen en nu de terreur van de islamitische fundamentalisten, onderstrepen op wereldschaal de bittere werkelijkheid hiervan.
Als je je plaats in dit alles te weten wilt komen, zul je er zoveel als mogelijk is bij stil moeten staan in de handelingen van de dag, buiten de tijd die je er in afzondering of in eerbiedige samenspraak aan besteedt.
Dat laatste probeer ik, met mijn leerlingen, iedere keer weer in de sessies op de Priorij.
MAARTEN HOUTMAN