Eefde juli 1989 | Vrijdagmorgen
Inleiding
[download]
Toen we vorige week vrijdag hier kwamen, heb ik gesuggereerd dat we misschien op het spoor zouden komen van gewoontemechanismen die we zo in de loop van ons leven ontwikkeld hebben. En dat de eerste stap naar bewustwording is dat je die gewoontemechanismen leert kennen. Als je het dan interessant genoeg vindt om daarbij stil te staan, kan het bewustwordingsproces op gang komen.
Ik heb het voorrecht gehad om met een vrij groot aantal mensen over hun privé aangelegenheden te spreken, en ik heb inderdaad de indruk dat dat op gang gekomen is. Het is heel fijn om dat te merken.
Waar we nu voor staan is om dat wat hier gebeurd is, in ons leven voort te blijven zetten. Het kan geen kwaad om daarvoor de situatie hier eens naast die van thuis te leggen.
We hadden hier een heel geregeld leven; er was veel tijd om bezig te zijn met innerlijke zaken; alles wat te maken heeft met de dag van morgen was van je afgenomen.
Dat is natuurlijk thuis absoluut niet meer het geval. Het eerste wat thuis gebeurt is dat de gewoontemechanismen met onverminderde kracht hun recht opeisen. Er zijn waarschijnlijk ‘nabestaanden’ die hun gewone leven geleefd hebben, ook in die week dat jij hier was. En die komen met hun manier van leven direct weer bij je. Je kent die manier van leven, dus het gemakkelijkste is om de draad weer op te pakken.
Dat zou heel zonde zijn. Want waarschijnlijk is er bij iedereen hier iets gebeurd waardoor je op een beetje nieuwe manier tegen alles wat je heel goed kent aankijkt. En dat is het begin van het einde: het einde van de gewoonte.
Dus waar het om gaat is dat je in beweging blijft, dat je die verandering die ingezet is in je leven laat doorgaan; en dat je je daarbij rekenschap geeft dat dat bewuste inspanning vraagt. Hoe die beweging plaats heeft, ontgaat je, maar ze heeft plaats.
Je kunt wel weten wat gunstig is om die beweging door te laten gaan: je kunt je gewoon even de omstandigheden herinneren die je in deze week hier geboden werden. Er was een geregeld leven, zelfs voor de mensen die af en toe naar de kroeg zijn geweest. De gewoontesores was van je afgenomen, de gewoonterelaties waren er niet, de gewoonteverplichtingen waren er niet. Dan kom je thuis, en dan zijn een aantal van die zaken die ik opgenoemd heb onwrikbaar aanwezig.
Dat betekent dat je kunt proberen om thuis elke dag een stukje ‘zevendaagse’ te creëren. Hoe pak je dat aan?
Wat je kunt doen is je zoveel mogelijk op een vaste tijd even terugtrekken. Verder kun je proberen in je dagelijks leven een vast ritme aan te brengen. Het leuke van een vast ritme is namelijk dat je daar ook van kunt afwijken, dat is geen enkel punt. Dat is weer de tegenkant van een klooster, waar altijd een vast ritme is. En een mens is niet zo gebouwd, hij heeft ook nodig om uit het vaste naar het veranderende te gaan, en terug. Maar de behoefte aan een betrouwbare basis is er, en die zit gedeeltelijk in dat vaste ritme.
Datzelfde geldt ten aanzien van je relaties, zodat die niet een soort tombola vormen waar je af en toe in en uit rolt. Ook daar kun je zelf enige structuur in aanbrengen.
Jullie hebben in de Tai Chi gemerkt hoe belangrijk het is dat je de structuur voelt. Nu, dat zelfde geldt voor je hele leven. Breng dus in je contacten ook een structuur aan. Je bent natuurlijk zeer afhankelijk van jouw innerlijke toestand. Maar je merkt dat structuur in je relaties, net zoals die in je leefwijze, je helpt om steeds beter optimaal te zijn op de momenten dat je in relatie bent. Dat is dan niet afhankelijk van de tijd die de secretaresse jou toegemeten heeft, maar dat is afhankelijk van jou zelf.
Waar ik dus voor pleit is dat je je bewust gaat worden wat zo’n zevendaagse in feite betekent: niet alleen wat er innerlijk bij je gebeurt, maar ook dat de omstandigheden daarin een hele grote rol spelen. Jij bent best in staat om in je leven die omstandigheden zo dicht mogelijk te benaderen.
Dan is je gewone leven zelfs meer enthousiasmerend dan een zevendaagse. Want wij hebben hier natuurlijk toch een beetje een kunstmatige toestand. We zijn uit het gewoel weg en dat is best leuk, voor een week en misschien zelfs voor drie weken, maar dan houdt het wel op. Niet dat je dan terugverlangt naar alle sores, maar omdat je innerlijk heel goed weet dat de werkelijke situatie waarin jij geplaatst bent door het leven, eventjes buiten spel is gezet. En dat kun je niet al te lang hebben, die heb je nodig.
Het leven is zo oneindig veel onbekender dan wij denken, en daar word je je steeds dieper bewust van. Dus je gewone leven thuis heeft een veel groter portie onbekend dan hier. Je hebt het weliswaar vertaald in saaie gewoontes, maar dat is jóúw aandeel. Maar het leven op zich heeft ongelooflijk veel uitdagingen, en dat zijn uitdagingen van een hoedanigheid die jou kunnen omzetten.
Kort samengevat luidt de vraag: hoe kun je thuis de voordelen van de zevendaagse verbinden met de voordelen die je hebt door te zijn op de plek waar het leven je gebracht heeft. Dat is het eigenlijk.
We denken meestal als we naar zo’n gelegenheid zijn geweest als dit, dat we er iets van mee naar huis nemen dat er algauw niet meer is. Maar het is een werkwijze, een leefwijze waar je hier iets van geproefd hebt. Nu probeer je die beweging die je hier gevoeld hebt door de omstandigheden waar we hier in zijn, thuis te continueren. Ondanks het feit dat je niet deze zaal hebt en niet de vrienden om je heen hebt. Maar wat hier in gang gezet is, geef je zo een kans om in jouw leven door te gaan.
Je hebt hier kunnen observeren wat er voor gunstige elementen in dat samenzijn waren. Nu denk je misschien: Maarten en Epi zijn er dan niet meer. Maar die functie kun je zelf vervullen. Dan ben je eigenlijk in een hele gunstige positie, want wij zitten maar buiten jou, maar jij zit in jezelf. Dus als je de aard van de beweging doorhebt, kun je veel efficiënter, veel effectiever, veel doelmatiger, veel gerichter aan jezelf werken dan wanneer het van buiten moet komen.
Ik zeg dit met opzet, om je duidelijk te maken dat je geleidelijk aan los moet raken van de autoriteit van buiten. Het is natuurlijk leuk om van buiten te zien wat er kan, en het is ook nuttig. Maar op een bepaald moment moet je het zelf overnemen, moet je merken dat je zelf dat paard bent en dat je dat ook kunt besturen.
Dus probeer de levende, de enthousiasmerende kanten van hier mee te nemen naar thuis en om te zetten in een nog levender proces. Dan ben je eindelijk op de plek waar je thuishoort, maar waar je jezelf tot een vreemdeling gemaakt hebt omdat je er niet goed mee omging. Je kunt jezelf bijvoorbeeld thuis, veel beter dan hier, afstemmen voor die momenten dat je met jezelf bent, binnen het raam van de mogelijkheden. Je kunt, omdat je dan echt in afzondering bent en niet met de groep, ook beter opmerken tot hoever je vermogen van concentratie reikt.
Dat is heel interessant: je kunt dat onderzoek thuis nog veel intensiever doen, want daar heb je het contact met het leven waar je in hoort. Goed beschouwd was dat hier een klein beetje op de achtergrond geschoven. Dat maakte wel dat je onderzoek een beetje vrijer was, maar aan de andere kant was het ook een beetje theoretisch. En daar krijg je thuis niet de kans toe.
Dus dat maakt wat je thuis te wachten staat heel kostbaar. Daar kun je thuis helemaal mee experimenteren. En dan kom je weer ongelooflijk veel tegen in jezelf, want je gaat merken dat je eigenlijk nog niet in staat bent tot experimenteren. Want – let maar op, je zult mijn woorden nog horen – op het moment dat je gaat experimenteren heb je tegelijk een verwachting. En dat is natuurlijk om te gillen. Maar als je dat opmerkt, hoeft dat niet meer, dan kun je echt gaan kijken wat er gebeurt. Daar mag je net zolang de tijd voor nemen als je wilt – nog altijd binnen het raam van de mogelijkheden.
Je gaat ook merken dat dingen als vermoeidheid, slapeloosheid, pijn en ergernis, eigenlijk niet zo vaststaan. Ze hebben zich vastgezet omdat jij ze de kans gaf om zich vast te zetten, maar het is leuk om eens te bedenken dat een ergernis best steeds op een andere manier kan. Daar moet je eens mee experimenteren: een ergernis steeds op een andere manier. Tot je grote verbazing is hij plotseling verdwenen, want je hebt hem uit zijn vaste hokje gehaald, je hebt hem voortdurend verschoven en dat vindt hij niet lekker, dan verdwijnt hij liever. Zo gaat dat.
Dus zie voor je dat je heel veel kunt. Als je één ding maar niet doet: denken dat je het al weet – denk niet dat je weet hoe die ergernis is, denk niet dat je weet hoe die slapeloosheid is, denk niet dat je weet hoe die vermoeidheid in elkaar zit, wat daar de oorzaken van zijn. Want zeer waarschijnlijk zit het heel anders in elkaar en val je van de ene verbazing in de ander als je die vaste dingen telkens even een klein zetje geeft, dan gaan ze er anders uitzien.
Als je dat doet, ga je ook merken dat je veel meer energie hebt dan je ooit gedacht hebt: zodra je uit het gewoontepatroon stapt, komt er een enorme hoop energie vrij.
Wat betekent eigenlijk ‘uit het gewoontepatroon stappen’? Dat betekent dat je rustig kijkt naar wat er is, zowel buiten je als in jezelf. In die aandacht ben je verzameld: terwijl je nu jezelf juist laat gaan, heb je de hoogste graad van verzameld zijn. Je bent namelijk niet afgeleid door alles wat je al weet. En je bent ook niet afgeleid door wat je verwacht. Dat zijn de twee grote boosdoeners: weten en verwachten. Die twee zijn er dan niet, want jij bevindt je in het niet-weten – daarmee is het heel gecomprimeerd samengevat: jij bevindt je in het niet-weten en dus kan alles zich aan je openbaren.
Niets houdt stand voor dat proces, alles gaat daarvoor opzij. Want het is van het leven zelf, de positie van het niet-weten is zoals de schepping zich voltrekt. De toekomst, van jou en van de schepping, wordt duidelijk op het moment dat hij bereikt wordt. Niet vooraf. Dat is voor ons een hele moeilijke gedachte. Alle wetenschappers lopen tegen die muur aan: de toekomst wordt duidelijk op het moment dat hij zich verwerkelijkt. Het is niet anders. Er is dus geen meesterplan vooraf, het meesterplan ontstaat in de verwerkelijking – althans, als die niet vastzit aan verwachting en gewoonte.
Als je beseft wat ik nu zeg, is dat, denk ik, een geweldige bevrijding: dat je je over de toekomst geen zorgen hoeft te maken. Het is exact zoal ik het zeg: je kunt je er geen zorgen over maken, want je weet het niet. Je kunt alleen de beste situatie scheppen voor nu: als je de beste situatie schept waartoe je nu in staat bent, werk je echt aan je toekomst. Want dan kom jij tot je volle ontplooiing en dan komt de toekomst ook in zijn volheid bij je.
Er zijn natuurlijk een aantal mensen die nu denken: maar hoe zit het dan met die economische kant? En dan zeg ik jullie: de economische kant plooit zich volstrekt hiernaar. Dus denk daar niet aan, dat blijkt wel. Hij is ondergeschikt. Dat is dus een heel andere visie dan de economen je zullen vertellen. Die kijken naar de wetmatigheden in de verwerkelijking, dat wil zeggen, op het moment dat het al zo is. Ze hebben ook niet meer in hun vingers.
Maar jij hebt veel meer in je vingers, jij hebt je innerlijke werkelijkheid. En dat werkt heel anders, dat werkt in zoverre jij tot aan de grenzen van je mogelijkheden komt – innerlijk. Alles wat van buiten komt, wat wij omstandigheden noemen, schikt zich daarnaar. Achteraf zullen we vaak zeggen: oh, dat was gewoon toeval. Maar het is geen toeval! Dat komt omdat jij als het ware dat magneetpunt schept, waar het vijlsel van de omstandigheden zich omheen kan groeperen. Op het ogenblik is het zo dat dat vijlsel nog geen richting heeft, het dwarrelt langs ons heen. Af en toe vinden we het leuk vijlsel, en af en toe vinden we het vervelend vijlsel, maar er zit geen structuur in. Maar als jij een magneet bent, verzamelt, rangschikken de omstandigheden zich daar omheen. Dat is grandioos.
Het is iedereen gegeven om dat op te merken in zijn leven – als hij het maar doet, als hij maar niet met de oudbakken idee zit dat je iets aan de toekomst moet doen en dat je daar nu plannetjes voor moet maken. Eindeloze verspilling van energie! Nee, gebruik je energie liever op het punt waar het efficiënt is: aan je innerlijke werkelijkheid. Elke molecule energie die je daarvoor gebruikt, is goed gebruikt, is duizendvoudig gebruikt. Dus probeer dat.