Maarssen juli 2002 | Zondag
Inleiding [download]
… erop gericht om over een stille geest – en een stille geest is ontspannen – te kunnen beschikken. Dat is dus in geestelijk opzicht een reuze zwaai, dat is een totale salto mortale.
Wat er eigenlijk gebeurt is in de loop van ons leven, is dat we zo zijn thuisgeraakt in de concrete wereld waarin we leven – dat schreef ik al in mijn voorwoord van de convocatie – dat we haast gedwongen zijn om, terwijl we met het ene bezig zijn, al aan het volgende te denken. Of te denken aan iets wat we vergeten hebben, voordat we hieraan bezig waren.
Dat maakt dat we bijna nooit gewoon kunnen waarnemen, gewoon kunnen opmerken. Door te zitten, alleen maar door te zitten, kunnen we ons bewust worden van de manier waarop onze geest werkt. En omdat onze geest werkt zoals hij werkt, heeft hij de normale gang van zaken in ons lichaam verstoord en is ons lichaam ook onrustig. We zijn namelijk een geheel.
Ondanks het feit dat wij op het ogenblik over het geheel al niet meer kerkelijk zijn, zit het geloof dat er beleden is sinds de middeleeuwen nog altijd in ons, namelijk de idee dat lichaam en geest gescheiden zijn. En dat alles onder de navel zondig is. Het lijkt het alsof dat allang verleden tijd is, maar dat is niet zo.
We moeten dus een geweldig traditioneel ingebakken besef loslaten. Of liever gezegd, we moeten daarvan loskomen, want als ik zeg ‘loslaten’, is dat een wilsdaad. En een wilsdaad werkt niet op dit punt.
‘Zitten’ betekent dus eigenlijk: gevoelig worden voor de toestand waarin je geest is én de toestand waarin je lichaam is. Daar kun je veel over praten en je kunt allerlei aanwijzingen geven, maar het werkt pas als je het doet. En ‘doen’ is dus: stil zitten, in een houding die maakt dat je ontspannen kunt zijn.
Normaal is de houding van ons lichaam én van onze geest altijd toekomstgericht. Houdt zich niet bezig met waar we nu zijn, wat we nu doen, hoe ons lichaam nu is, hoe de adem van ons lichaam is, hoe de spanning en ontspanning zijn. Want het is natuurlijk zo dat ‘ontspannen zijn’ niet alléén maar ontspannen zijn, het is ontspannen én er is altijd een spanning in ons lichaam omdat we leven.
Ik sta hier heel uitvoerig bij stil, zodat je eindelijk gaat beseffen hoe ingewikkeld het is. Het gaat dus om dat herhaalde proberen tot jezelf te komen – het zelf dat én lichaam én geest is, die niet gescheiden zijn. Op het ogenblik zijn ze normaal altijd gescheiden. Ze kunnen alleen maar weer één worden door bewustwording. En bewustwording vraagt leeg en ontspannen zijn.
Ik weet niet of jullie beseffen dat dit dus een paradox is, dit is echt een paradox. Om te kunnen opmerken moet je ontspannen en leeg zijn. En degene die dat moet opmerken is niet ontspannen en niet leeg.
Het hele proces ontgaat dus je denken en je voelen, je denken en voelen maakt gebruik van de taal. En de taal is een vergelijkingswetenschap, waarin je het ene vastgestelde feit vergelijkt met het andere. Dat is de werking van het denken.
Je kunt je denken hier dus niet voor gebruiken, noch je voelen. Het is al een heel ding als je dat echt begrijpt. Want alle vragen die ik in mijn leven gekregen heb hierover, gaan altijd uit van het denken en het voelen. Dat is ook heel begrijpelijk, want zo zijn we. En het is ook goed dat die vragen gesteld worden, want het kan zijn dat door dat vragen iets bewust in je wordt.
En daar komt nog iets bij: je kunt jezelf niet inhouden. Heel veel meditatiesystemen kijken daar overheen. Maar je kunt, om leeg en stil en ontspannen te zijn, dat nooit bereiken doordat je iets inhoudt. Dus als je, om wat voor reden ook, ergens zo vervuld van bent dat je het omdat je mediteert gaat inhouden, dan zit je hartstikke fout. Ik zeg ook tegen alle mensen, als ze ergens van vervuld zijn: doe het, doe het, doe het… Want alleen zo kun je ontdekken.
Dus het is heel complex. Om te ontdekken wie je bent, moet je vooral alles doen wat je denkt dat je nodig hebt. Je moet boosheid niet onderdrukken, je moet blij zijn niet onderdrukken. Want je moet jezelf leren kennen zoals je bent. Je moet gaan ontdekken dat je je Nederlander voelt bijvoorbeeld, of Belg voelt of Fransman. Dat moet je gaan ontdekken. Terwijl je natuurlijk heel goed weet dat die nationaliteiten – en alles wat er allemaal aan vast zit: legers enzovoorts – altijd weer oorlog betekent. Dat weet je in je hoofd, maar je beseft niet hoe je zelf een onderdeel bent van dat systeem.
Je leert eigenlijk langzamerhand, door jezelf niet in de tang te houden, maar te doen wat je doet. En soms doe je iets wat heel schadelijk is. Dat is dan niet te voorkomen. Want als je het voorkomt, is het verdwenen, dan doe je op een ander front schade.
Ik hoop dat jullie, als ik dit allemaal zo zeg, gaan beseffen in wat voor positie je bent. En de één zit meer vast hier, en de ander zit meer vast daar, maar dat is ondergeschikt. Het enige wat nodig is, en dat is ook het énige, is dat je aandacht hebt. En dat je alle categorieën die je in jezelf hebt vastgesteld – door je opvoeding, door je leven, door wat je ervaren hebt, door wat andere mensen zeggen, de boeken die je gelezen hebt, enzovoorts – dat je je daarvan helemaal bewust wordt. Dan hoef je jezelf ook niet te vergeven, je hoeft ook niet trots te zijn, want dat is allemaal van het dualisme, van het ja en het nee, van het goed en het kwaad, van het mooi en het lelijk.
Je moet dus eigenlijk door de hele evolutie heen, die duizenden jaren oud is. Dat is niet niks. Je zou er haast niet aan beginnen. Maar blijkbaar zijn we er aan begonnen, we zijn gaan mediteren. Zonder te beseffen wat het allemaal inhoudt. Gelukkig maar. Ik heb verscheidene keren in de afgelopen jaren, afgelopen twintig jaar, tegen mezelf gezegd: jongen, waar ben je aan begonnen. Het is nogal wat… Het is toevallig – en dat is buiten mijn toedoen, hoor – een beetje goed gelopen. Maar dat is niet omdat ik ik ben, maar dat is een kracht om je heen. Dat ga je langzamerhand beseffen. En als er al iets ten goede gebeurt, dan is dat doordat een kracht door je heen werkt die je nooit, maar dan ook nooit zult begrijpen.
[stilte]
Wat ik nu allemaal gezegd heb is natuurlijk heel veel. Dus daar kunnen opmerkingen of vragen over gesteld worden, en ik zal proberen die te beantwoorden, wetende dat ik het heel vaak niet kan.
<< Terug | Einde